
Het zal weinig verbazing wekken dat wegen in Cuba totaal niet vergelijkbaar zijn met die in Europa of andere westerse landen. Tijdens mijn vakantie van de afgelopen weken heb ik een aantal trajecten in Cuba afgelegd. Dat ging met name per bus, hetgeen het fotograferen wat lastig maakt. Toch een aantal observaties.
Wegennet
Cuba kent twee snelwegen (Autopistas) van enige omvang, plus nog enige Autopistas rondom Havana. De belangrijke zijn:
- de Autopista Nacional tussen Havana en Sancti Spiritus. Tussen Sancti Spiritus en Santiago de Cuba (helemaal aan de oostkant van het eiland) zijn er nog wat losse stukjes Autopista Nactional, maar deze vormen geen geheel. Er wordt bij mijn weten ook niet gewerkt aan het completeren van deze weg - enerzijds ongetwijfeld wegens geldgebrek en anderzijds omdat het verkeer aan de oostkant van het eiland veel minder dicht is; en
- de snelweg tussen Havana en Pinar del Rio.
Hier een foto van de Autopista Nacional:

De hoofdwegen worden ook wel Carrateras genoemd. Het betreft de belangrijkste oost-west-wegen op het eiland, waarvan de Carratera Central ook min of meer het midden houdt tussen noord en zuid. Deze Carratera is dan ook een belangrijke verkeersader, zeker ten oosten van Sancti Spiritus (waar geen Autopista meer loopt). Carratera's zijn meestal 1x1. Alleen de Via Blanca tussen Havana en Varadero is vaak breder.
Voor de rest zit je toch al vrij snel op behoorlijk smalle plattelandsweggetjes, zoals deze wegen in de omgeving van Trinidad.


Havana is natuurlijk een ander verhaal. In een stad van 2,2 mln mensen zijn de wegen breder. De beroemde Malecón is niet alleen een boulevard om over te flaneren met uitzicht, maar ook een 3x3 verkeersas van oost naar west door de stad. Hier nog een foto van de tunnel van Havana (nog net met de neus van mijn klassieke Amerikaanse taxi op de voorgrond).

Wegnummering
De enige genummerde wegen zijn de twee genoemde Autopista's, respectievelijk A 1 (Nacional) en A 4 (Pinar del Rio). Vraag niet, wat er met de nummers 2 en 3 is gebeurd. Ik heb misschien twee borden gezien, waar die nummers ook op voorkwamen. Op die borden stond het nummer in platte tekst uitgeschreven.
De Carratera Central, als naam van een weg, staat wel vaak op de borden vermeld.
Wegbeeld
Alle wegen, inclusief de snelwegen worden door alles en iedereen gebruikt: snelle auto's, extreem trage auto's, paard en wagen, fietsers, tractoren, lifters. Op meerbaanswegen wordt je geacht de rechterstrook aan langzaam verkeer te laten. Er is geen vluchtstrook, noch is er een zichtbare rijstrook-verdeling. Hoogstens een strook gras in het midden. Ook geen vangrails. Men wordt geacht het maar zelf te regelen (zie foto hierboven).
Als gevolg van de armoede in Cuba, wordt erg veel gelift. Het is vaak de enige manier om van A naar B te komen; men heeft geen geld om met de bus te gaan en geen eigen auto. Autobezitters nemen makkelijk lifters mee en op veel open vrachtwagens zie je een groep passagiers in de laadbak staan. Op strategische plaatsen staan lifters vaak in dusdanig grote groepen langs de weg dat er mensen zijn aangesteld om het liften in goede banen te leiden. De lifter vertelt aan die man zijn doel en aantal passagiers (mogelijk een hele familie); de man regelt vervolgens het contact met de chauffeurs.
De kwaliteit van de wegen varieert nogal per weg. Toch gaat het vaak om het verschil tussen slecht en slechter. Hobbels en kuilen in grote aantallen, zodat je zelfs met een fatsoenlijke wagen op de snelweg de 70 gemiddeld niet haalt. Gelukkig is het in de regel dusdanig leeg op de wegen dat je makkelijk om een kuil heen kunt rijden. Altijd remmen bij bruggen en spoorwegovergangen (in de regel zonder dat daar nog treinen overheen gaan), want daar is het gegarandeerd bal.
Tankstations zijn redelijk schaars. Langs de Autopista is vrijwel niets specifieks neergezet. Wel zo af en toe een rustplaats. Deze zijn duidelijk gericht op toeristen, gezien de prijs in Pesos Convertibiles (de toeristen-valuta) en de standaard souvenir-winkeltjes die ernaast staan. Weinig verbazingwekkend dat alle bussen (dat wil zeggen: de door toeristen gebruikte toer- en lange-afstandsbussen) precies bij deze rustplaatsen stoppen. in een land, waar vrijwel alles staatseigendom is, ga je toch nogal snel van broekzak naar vestzak ...
De snelwegen hebben "normale" afslagen, doorgaans in de vorm van een diamant. Daarnaast komen er echter nogal wat landweggetjes (verhard en onverhard) op de autopista uit. Omdat er toch weinig verkeer is, kun je zonder problemen ook linksaf. Je ziet dat ook bij de genoemde rustplaatsen - gewoon oversteken.
Bewegwijzering
De bewegwijzering in Cuba is zo slecht dat je als niet ter plaatse bekende wel lifters mee moet nemen om je de weg te laten wijzen. Borden zijn onleesbaar of helemaal afwezig. Routebevestigingsborden bestaan niet; doelen voor rechtdoor staan bijna nooit aangegeven; komborden en kilometerpalen zijn een zeldzaamheid. Waar op de Autopista naar Pinar del Rio nog wel eens afslagborden stonden (een klein regelbord op 200 m), heb ik op de Autopista Nacional werkelijk niets gezien. Volgens reisgidsen is er wat vooruitgang te bespeuren, hetgeen ongetwijfeld te maken heeft met de wat nieuwere borden in de belangrijke steden.
Oud
In de oude stijl moet je het doen met lage regelbordjes met misschien twee doelen voor de afslag en helemaal niets voor rechtdoor. Vaak wel de afstand naar die afslaande doelen. Hieronder een voorbeeld, zij het dat dit bord erg goed leesbaar is in vergelijking met de vele in de loop der tijd sterk verweerde bordjes.

In dezelfde stijl zie je deze borden ook wel eens handwegwijzers, inclusief een mogelijke "pijl" bovenop voor doelen rechtdoor.

Tenslotte nog een kombord in deze stijl in een dorp dat er nou net wél eentje had.

Nieuw
De borden komen mij wat Spaans voor. Enorm veel last van consistentie hebben Cubanen niet, dus grote logica heb ik niet kunnen ontdekken. Er worden kleurcodes gebruikt, maar de kleur is nog wel eens anders dan je hem zou verwachten. Ik onderscheid zo snel de volgende kleuren:
- wit op lichtgroen: Autopista
- wit op blauw: Carratera
- zwart op wit: andere wegen.
Op al deze borden worden doelen binnen een stad in regulier schrift (soms geheel kleine letters) aangegeven, terwijl andere steden geheel in kapitalen staan vermeld.


Deze borden staan kort achter elkaar bij de kruising tussen de carratera Sud en de Autopista Nacional (drukte voor de tweede helaas net te vroeg af). Amarillas staat in wit-op-blauw, omdat het (zoals uit het tweede bord blijkt) niet via de snelweg wordt bereikt. Op de kruising moet je uiteindelijk namelijk rechtdoor. Opvallend is het gebruik van het ons welbekende centrum-symbool, terwijl je nog op een grote afstand van de stad zit. Bedoeld wordt kennelijk dat het aangegeven doel een stad is, niet iets anders. Hoezo symbolitis?
De genoemde Servicupet en Ranchon horen bij een service-station dat onder aan de afslag zit. Vandaar dat het op deze borden staat aangegeven. "Ciudad Habana" kennen wij als Havana. Habana met een b is de normale Cubaanse schrijfwijze (in andere spaanstalige landen wordt gewoon een v gebruikt), terwijl "ciudad" (soms ook afgekort tot c.) dient om aan te geven dat de borden naar de stad Havana verwijzen, niet naar de provincie.
Binnen de stad gaat het kleurenfestijn nog ietsje verder. Naast de al genoemde kleuren hebben we:
- wit op donkergroen: bezienswaardige straten en pleinen
- wit op paars: bezienswaardige gebouwen
- wit op bruin: parken, natuurschoon
- zwart op geel: alles wat op bedrijvigheid duidt (lees: staatsrestaurants en -hotels; men weet hoe reclame voor zichzelf te maken).

Bij alle rampzalige bewegwijzering zag ik toch één positief punt, namelijk dit type bord:

Dit bord, zonder pijl, staat voor de deur van het aangegeven doel. Kun je gewoon je ogen op de weg houden; je krijgt vanzelf te zien dat je er bent. Onbewust doet het mij enigszins denken aan de wegwijzers bij de Rechtbank Rotterdam, waar werkelijk voor de deur nog wegwijzers richting Rechtbank staan. Dan liever stoppen met richtingborden en zeggen "hier is het".